نحوه انتخاب سرج ارستر : می‌دانیم که سرج ارسترها به عنوان موانعی که بر سر راه شریان‌های اصلی برق یک سازه قرار گرفته و با تغییرات ناگهانی ولتاژ مقابله می‌کنند، واسطه‌هایی هستند که چنانچه وجود نداشتند موجب آسیب‌دیدگی سخت افزارهای برقی شده و خسارات سنگینی را به جای می‌گذاشتند . در همین رابطه استفاده از این محصولات به ویژه در سازه‌هایی که خطر برخورد صاعقه با آن‌ها – به عنوان یکی از اصلی‌ترین علل افزایش ناگهانی ولتاژ در مدار – بیشتر است ضروری بوده و از آن مهمتر نحوه انتخاب سرج ارستر می‌باشد، چرا که انتخاب نادرست آن‌ها بسان عدم استفاده از این محصولات به بروز خسارات مالی منتهی شده و یا در بهترین حالت سبب آسیب دیدگی و سوختن خود سرج ارستر می‌شود .

چنانچه سرج ارستر را به بازیکنان فوتبال و تکنسین مربوطه را به یک مربی تشبیه کنیم، بدیهیست که با وجود در دسترس بودن مهره‌های مورد نیاز، مطلبی که از استفاده آن‌ها مهمتر است، نحوه چینششان می‌باشد . در همین اثنا از آنجایی که یک مدافع میانی را نمی‌توان به عنوان مهاجم استفاده کرده و دروازه‌بان نمی‌تواند در پست بال کناری فعالیت کند، سرج ارسترهای مختلف نیز قادر به ارائه صددرصدی توانایی‌های خود در موقعیتی غیرتخصصی و نامناسب نبوده و در این صورت ماحصل فعالیت‌های درست سایر اعضای تیم (قطعات در ارتباط با آن) را نیز تضییع می‌کند .

با عنایت به این مقدمه و کسب آگاهی از اهمیت بالای نحوه انتخاب سرج ارستر به بررسی عوامل مؤثر در جایگذاری صحیح این محصولات می‌پردازیم .

عوامل مؤثر در انتخاب سرج ارستر

نواحی تحت پوشش سرج ارستر

چنانچه قصد برپایی سدی در برابر یک ضربه مهلک را داشته باشیم، بدیهیست که هرچه لایه‌‌ای به این پدیده نزدیکتر باشد متحمل نیروی بیشتری هم می‌شود! در همین رابطه بدیهیست که چنانچه عوامل ضعیفتر در صفوف جلویی قرار گیرند، به دلیل عدم تحمل نیروی مذکور از پا درآمده و چنانچه سخت افزاری الکتریکی باشند سوخته و از دور خارج می‌شوند .

در نتیجه اینکه لازم است تا در خط مقدم این برخورد از قویترین عوامل خود استفاده کنیم تا از ضرب نیروی وارده کاسته، اثرش به لایه‌های بعدی نرسیده و چنانچه قرار است عاملی تخریب شود، تنها همان لایه اول آسیب ببیند .

در همین رابطه درگاه ورودی و نخستین نقطه‌ای که صاعقه یا اضافه بار وارد جریان و مدار یک ساختمان می‌شود از اهمیت زیادی برخوردار است، لذا باید از قویترین سرج ارسترها در این نقاط استفاده کرد .

پس از آن گلوگاه‌های هر طبقه و سپس مسیرهای منتهی به یک وسیله برقی مهم حائز اهمیت هستند که با واسطه‌هایی ضعیفتر محافظت می‌شوند .

در ادامه گفتنیست که گام اول در نحوه انتخاب سرج ارستر شناسایی و طبقه‌بندی LPZ (Lightning Protection Zone) یا نواحی تحت حفاظت در برابر رعد و برق می‌باشد که به 3 دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند :

1. ناحیه اول (LPZ1) که به عنوان اصلی و اجتناب‌ناپذیر ترین بخش این سامانه عبارت است از نقطه ورودی کابل به ساختمان یا تابلوی اصلی،
2. ناحیه دوم (2LPZ) که بنا به نوع سازه، کاربری، حجم و تعداد واحدهای آن (به صورت دلخواه) پوشش داده شده و
3. ناحیه سوم (3LPZ) که به حراست از وسایل الکترونیکی خاص و حساس پرداخته و با وجود اهمیت زیاد و کاربرد فراوانی که در صورت عبور اضافه بار از دو ناحیه دارد، استفاده از آن الزامی نمی‌باشد .

نوع شبکه برق رسانی

یکی از مهمترین عوامل در نحوه انتخاب سرج ارستر توجه به شبکه‌های برق رسانی استاندارد می‌باشد . در همین رابطه چنانچه برق یک سازه از نوع سه فاز باشد، یا این سامانه TN-S و TN    پنج سیمه بوده یا از شبکه TN-C و TT  چهار شبکه پیروی می‌کند، این در حالیست که با توجه به عدم تغییر اتصال سیم‌های نول و اتصال به زمین در سامانه‌های تکفاز، دو عدد فاز از شمارگان فوق کم شده و این رشته سیم‌ها به ترتیب به 3 و 2 کابل تبدیل می‌شوند .

نوع سازه تحت پوش

زمانی که به بررسی سازه‌های مختلف می‌نشینیم، می‌بینیم که تعداد طبقات و کاربری آن‌ها، میزان نفرات حاضر در هریک به انضمام حجم ماشین‌آلات یا دستگاه‌های موجود طریقه نصب سرج ارستر را در آن‌ها مشخص می‌کند . با توجه به همین اصل ساده در نحوه انتخاب سرج ارستر توجه به شکل سازه از اهمیت بالایی برخوردار است .

• جایی که ساختمان‌های ویلایی، تک واحده یا شخصی در گروه 1،
• آپارتمان‌های ادارای، تجاری و مسکونی چند واحده در گروه 2 و
• ساختمان‌های صنعتی، درمانی (مجهز به دستگاه‌های پیشرفته برقی) ، دیتا سنترها و جمله ابنیه‌ای که در برابر تغییرات ولتاژ برق حساس می‌باشند در گروه 3 جای می‌گیرند .

سازوکار حفاظتی ساختمان در برابر صاعقه

نوع	وضعیت صاعقه‌گیر	نوع ورودی برق	وضعیت ارث	تصویر
1	فاقد آنتن صاعقه گیر در پشت بام	از طریق کابل زمینی یا هوایی	سیم ارت دارد
2	دارای آنتن صاعقه گیر در پشت بام	از طریق کابل زمینی یا هوایی	چاه ارت دارد
3	فاقد آنتن صاعقه گیر در پشت بام	از طریق کابل هوایی	چاه ارت دارد
4	فاقد آنتن صاعقه گیر در پشت بام	از طریق کابل زمینی یا هوایی	چاه ارت دارد

نحوه انتخاب سرج ارستر

2. شبکه از نوع TN یا TT | مناسب برای سازه‌های گروه 2 | نوع 1

4. شبکه از نوع TN-S (انفصال نول و ارت از هم، اتصال سیم خنثی به چاه ارت در ابتدای مسیر و شینه ) یا TT | مناسب برای سازه‌های گروه 3 | نوع 2، 3 و 4