بازرسی سيستم ارتينگ : در یادداشت های مرتبط که به تشریح سامانه اتصال به زمین ساختمان‌ها پرداختیم ، عرضه داشتیم که ارتینگ سامانه‌ای است که با کمک نصب برق‌گیرهایی در بلندترین نقاط یک ساختمان ، صاعقه های ریز و درشت را به خود جذب کرده و به انتقال آن ها با کمک رسانایی هادی به چاه ارت ، آن ها را دفع می نماید .

همچنین در این رابطه به این مطلب هم پرداختیم که چاه ارت در حقیقت گودالی در زیر یا مجاورت یک بناست که به اندازه رسیدن به خاکی مرطوب عمق داشته (زمین عمقی و سطحی) و با در برگرفتن یک سپر مسی در میان آهک و زغال ، در حقیقت انرژی مورد نظر ما را به زمین انتقال می دهد .

تعریف سیستم ارت

سیستم ارتینگ یا اتصال به زمین ، به انتقال و اتصال یک نقطه از مدار الکتریکی مانند نقطه صفر ترانسفورماتور یا ژنراتور و یا اتصال بدنه فلزی تجهیزات الکتریکی به زمین گفته می شود. از اهداف سیستم ارتینگ می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• حفاظت و ایمنی جان افراد
• حفاظت و ايمنی وسايل و تجهيزات الكتريكی و الكترونيكی
• فراهم آوردن شرايط ايده آل بهره برداري
• جلوگيري از ايجاد ولتاژهاي ناخواسته
• بهبود قابليت اطمينان سيستم
• کنترل نویز

بازرسی سيستم ارتينگ

بازرسی سيستم ارتينگ  و تست های دوره ای از سیستم ارت یکی از مهمترین شاخص های اندازه­ گیری ایمنی در زمینه تاسیسات الکتریکی می باشد. سیستم ارتینگ به عنوان حافظ سلامتی و جان انسان ها و همچنین صحت کارکرد درست تجهیزات در تاسیسات برقی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به همین دلیل تست های دوره ای و اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارت یا اتصال به زمین و اخذ تاییدیه آن ها یکی از قوانین لازم الاجرای وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی برای مکان های مختلف شامل ساختمان های مسکونی، اداری، تجاری، کارخانه ها و… می باشد.

چرا بازرسی سيستم ارتينگ واجب است؟

به منظور کاهش حوادث ناشی از برق گرفتگی خانگی و صنعتی و همچنین حفاظت از جان و مال انسان ها ، کافیست تا وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی مقررات سخت گیرانه ای را برای تست های دوره ای سیستم ارت وضع کند.

بنابر قوانین کشور ایران و بر اساس آیین نامه حفاظتی تاسیسات الکتریکی در کارگاه ها (ماده 22) عملکرد درست سیستم ارت در کارگاه ها باید سالانه بررسی و مجوز لازم گرفته شود.

ماده 22 :

کارفرما مکلف است از صحت عملکرد سیستم ارت یا اتصال به زمین شامل: الکترود ارت، دستگاه ها، همبندی، تست چاه های ارت و دیگر تجهیزات به طور سالیانه اطمینان حاصل کرده و تاییدیه وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی را دریافت کند.

ماده ۱۳-۲-۵ :

تاسیسات الکتریکی را باید قبل از شروع بهره برداری یا پس از هر تغییر عمده در آن آزمود تا نسبت به صحت کارهای انجام شده طبق این مقررات اطمینان حاصل شود.

بند پ ۱-۹-۴ مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان:

در پایان کار احداث هر الکترود زمین و از آن پس به صورت دوره ای باید مقاومت آن را نسبت به جرم کلی زمین به کمک دستگاه های قابل قبول برای انجام این کار و توسط افراد کار آزموده اندازه گیری کرد و اگر تغییرات قابل ملاحظه ای در مقاومت الکتریکی مشاهده شد نسبت به توسعه سیستم اتصال زمین با احداث الکترودهای جدید اقدام نمود.

زمانی که صحبت از تاییدیه ارت وزارت کار به میان می آید، معمولا این موضوع برای کار فرمایان تداعی می شود که بازدید از چاه ارت و اتصالات زمین کافی است، اما صدور مجوز و تاییدیه تنها با اندازه گیری مقدار مقاومت زمین امکان پذیر نیست بلکه موارد بسیار دیگری نیز باید در کارگاه بررسی و ارزیابی شود.

مزایای بازرسی سيستم ارتينگ

زمانی که به دنبال بازرسی سيستم ارتينگ هستیم بدین معناست که کارکرد ایده آل آن برای ما حساس و مهم می باشد ؛ اما مزایای برپایی این سامانه به طور دقیق چیست ؟

با فرض اینکه همه لوازم برقی ما به نحوی به این سامانه متصل شوند ، در وهله اول سیستم ارتینگ موجب حفظ ایمنی کاربران انسانی و خود تجهیزات و لوازم الکتریکی و الکترونیکی می شود . در همین راستا ولتاژ اضافه از بین رفته ، ولتاژ تماسی ایجاد نشده و نهایتاً تغییر رد ولتاژهای ناخواسته یا اثرات صاعقه از مدار حذف می شود .

زمانی که در محل کار یا زندگی خود از چاه ارت بهره می بریم بدین معناست که خیالمان از آسیب هایی که نوسانات برق به ویژه در هنگاه رعد و برق یا اصابت آذرخش با بنای مورد نظرمان دارد ، راحت است. در همین رابطه چه تضمینی وجود دارد که در نوبت های بعدی بروز چنین رویدادهایی سامانه اتصال به زمین ما به خوبی کار کرده و در جلوگیری از به وقوع پیوستن حادثه ناتوان ظاهر نشود .

در محصولات یا سازوکارهایی که به طور مستمر با آن ها سر و کار داریم ، به وقوع پیوستن یک ایراد به خوبی نمایان بوده و تأثیر خود را در کوتاه مدت نشان می دهد ، این در حالیست که در ارتینگ اینچنین نبوده و تنها اصابت یک صاعقه به آن از صحت و سلامت یا عیب و ایرادات این محصول پرده بر می دارد ! در نتیجه اینکه برماست که به بازرسی سيستم ارتينگ پرداخته و در زمان هایی که معمولاً خبری از رعد و برق یا بارش باران نیست (مانند فصل تابستان) به تعمیر و مرمت آن بپردازیم .

موارد بررسی در تست ها دوره ای ارت

1. بازرسی سیستم ارت و همبندی

به دلیل کاهش حوادث برق‌گرفتگی خانگی و صنعتی توسط سیستم ارت، لزوم استفاده از آن و بازرسی های به موقع و دوره ای از این سیستم اهمیت ویژه ای پیدا می کند. در بازرسی سیستم ارتینگ، کلیه موارد زیر باید چک شود:

• اندازه گیری مقاومت الکتریکی هر الکترود زمین( مقاومت الکتریکی مستقل هر چاه) و بررسی زیر 5 اهم بودن آن
• اندازه گیری مقاومت الکتریکی گسترده یا همان مقاومت الکتریکی مجموع کلیه سیستم های ارت (کلیه چاه‌­ها، مش ها و…) و بررسی زیر 2 اهم بودن آن
• بررسی نوع خاک در محل هر چاه
• بررسی نشتی ولتاژ در سیستم
• وجود تست باکس یا شینه ارت بالای هر چاه (به منظور اندازه­‌گیری مقدار مقاومت به صورت مستقل)
• وجود شینه ارت در تابلو برق اصلی و فرعی
• وجود همبندی بین تابلوهای برق با یکدیگر
• وجود همبندی بین تابلوهای برق با فلزات هادی مجاور در مجاورت دسترسی افراد
• وجود كفپوش عایق پاي تابلوی برق
• اتصال بدنه تابلوهای اصلی و فرعي به ارت
• وضعیت تابلوهای برق از نظر نظافت، در دسترس بودن تجهیزات و آچار کشی
• بررسی مجهز بودن کلید و پریزهای تکفاز و سه فاز از نوع ارت دار و اتصال کابل ارت به آن­‌ها
• اتصال سیم ارت به بدنه فلزی دستگاه ها و تجهیزات
• نحوه اتصال و همبندی سيم ارت به لوله كشي آب
• بررسی اتصال سیم ارت به بدنه فلزی کولرها و آب سردکن ها
• نحوه اتصال و همبندي سيم ارت به اسکلت سوله یا ساختمان
• اتصال سیم ارت به کلیه میزها و میزهای آزمایشگاه
• وضعیت کابل ها و سیم کشی ها از بابت سایزینگ، استاندارد بودن، مرتب و منظم کشیده شدن در مسیر

2– بازرسی چاه ارت

اهمیت بالای سیستم ارت به دلیل کاهش خطرات ناشی از بر‌‌ق‌گرفتگی و سوختن تجهیزات باعث ایجاد دستور العمل­های بازرسی سیستم ارتینگ گردیده است. سیستم ارت فقط شامل ارت برق ساختمان نمی‌­شود بلکه ارت صاعقه­گیر، ابزار دقیق و… را نیز شامل می شود. یکی از پر کاربرد ترین روش های ایجاد ارت، چاه ارت است که در اکثر ساختمان های مسکونی و اداری، مکان­های صنعتی، کارخانه ها و دیگر مکان  ها از دیرباز مورد توجه بوده است.

نحوه ایجاد چاه ارت به این صورت است که، چاهی عمیق در عمق چند متری زمین حفاری می شود تا به بخش مرطوب زمین برسد. سپس یک صفحه مسی یا گالوانیزه که به یک سیم مسی جوش داده شده، از چاه بیرون می‌­آید. اطراف صفحه مسی با ترکیب خاک و مواد کاهنده پوشانده می شوند.

موارد بازرسی

• نوع خاک
• مقاومت الکتریکی چاه
• وجود شینه بالای چاه
• وجود لوله پلاستیکی داخل چاه به منظور ریختن آب در چاه
• بررسی نوع الکترود( صفحه یا راد)
• خوردگی
• مقاومت بین الکترود و خاک مجاور
• بررسی اتصال بدنه هادی های مجاور به شینه ارت

تست ارتینگ

خرابی قطعات یا وارسی اتصالاتی که روکار بوده و با چشم قابل اندازه گیری هستند بنا به میزان آشنایی نیروهای انسانی یک مجموعه با ارتینگ هم قابل سنجش می باشد . اما در خصوص بخش هایی که از چشم ما پنهان بوده و تنها با کمک تست های مخصوص می توان از سلامت عملکرد آن ها اطمینان یافت ، به کمک کارشناسان این حوزه نیازمندیم .

روش­‌های اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ

• اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ به روش افت پتانسیل( معمولی و 62 درصد)
• اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ به روش شیب
• اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ به روش آزمون ۹۰/۱۸۰
• اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ به روش چیدمان مثلثی
• اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ به روش تکنیک الکترود متصل
• اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ به روش دو الکترودی (ارت مرده)
• اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ بدون کوبیدن میله
• اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ به روش تزریق جریان (کلمپی)
• اندازه گیری مقاومت الکتریکی سیستم ارتینگ به روش سه نقطه

روش های تست چاه ارت

• روش ترانسفورماتور ، ولت‌متر ، آمپرمتر

یکی از روش هایی که با کمک آن می توانیم از عملکرد صحیح چاه ارث خود مطمئن شویم خروجی گرفتن از چاه و تفسیر اطلاعات عددی آن است . به همین منظور دارای سه وسیله اندازه‌گیری ترانسفورماتور ، ولت‌متر و آمپرمتر هستیم که اتصال آن ها به محل های دقیق و قرار دادن مقدار نمایش داده شده روی آن ها در یک فرمول ساده ریاضی می تواند عدد دقیق مقاومت چاه را به ما بدهد .

در این روش بازرسی سيستم ارتينگ سوندها در زمین قرار گرفته ، یک سر آمپرمتر به سوند آخر وصل می شود ، آمپرمتر با ثانویه ترانس سری شده و سر آزاد ترانس به چاه ارث متصل می شود . از سوی دیگر ، سر جدای ولت متر به سیم چاه ارث و سر دیگر آن به سوند اول وصل می شوند . با اتصال ترانس به برق 220 ولت عددی به دست می آید که با تقسیم این عدد به عدد آمپر به دست آمده میزان مقاومت چاه ارت مشخص می شود .

• روش ارت تستر

در این روش به 3 میله نیازمندیم که یکی به سیم ارت و 2 تای دیگر در فواصل 10 و 20 سانتیمتری بعد از چاه کوبیده شده و بدین ترتیب با محاسبه اختلاف بین آن ها عدد اصلی مقاوت به دسته می آید .

• روش فیوز مینیاتوری (ارت در نقش نول)

در این روش که شاید ساده و در عین حال تجربی ترین روش بازرسی سيستم ارتينگ می باشد ، یک سر فیوز به برق متصل بوده و سر دیگر را برای چند لحظه به سیم خروجی ارت وصل می کنیم !  در این آزمایش اگر  فیوز قطع شد ، چاه ارت دارای مقاومت استاندارد مورد نیاز یک بنا می باشد .

نمونه چک لیست بازررسی سیستم ارت