سرج ارستر چیست : سرج ارسترها سخت‌افزارهایی محافظتی هستند که با قرارگیری در مدارهای الکترونیکی جلوی آسیب‌های وارده به وسایلی برقی که بعد از آن‌ها قرار گرفته‌اند را می‌گیرند. در همین رابطه پیش از بررسی دقیقتر این محصولات لازم است تا کمی در خصوص اضافه ولتاژ بدانیم :

اضافه ولتاژ

زمانی که اختلاف پتانسیل در مدار یا بخشی از آن بیشتر از مقداری تعیین شده شود، با پدیده اضافه ولتاژ روبرو هستیم که بنا به میزان، مدت زمان شارش و نوع مدار می‌تواند آثار مختلفی را به جای بگذارد . از آنجایی که هر وسیله برقی دارای حدی مشخص و استاندارد بوده و بیشتر از آن نمی‌تواند ولتاژی را از خود عبور دهد، مدارهای داخلی آن سوخته و یا حتی آتش می‌گیرند .

یک لامپ ساده به عنوان وسیله‌ای برقی قادر به عبور دادن حد مشخصی از ولتاژ نامی از میان سیم تنگستنی خود است . این ولتاژ نامی در حدیست که این سیم را ملتهب کرده و موجب روشن شدن لامپ شود، حال چنانچه توانی بیش از آنچه که می‌تواند تحمل کند بدان تحمیل شود ذوب شده، آتش گرفته یا لامپ منفجر می‌شود .

به همین دلیل است که گفته می‌شود اعمال اضافه‌بارهای ناگهانی (حال با منبعی طبیعی نظیر رعد و برق و یا با منبعی انسانی نظیر  القای الکترومغناطیسی هنگام روشن یا خاموش کردن بارهای القایی و همچنین کلیدزنی در یک مدار با بار مقاومت سنگین) به تجهیزات حاضر در یک مدار آسیب زده و لازم است تا با واسطه‌ای مثل سرج ارستر مقابل آن ایستادگی کنیم .

سرج ارستر چیست

با عنایت به ماهیت اضافه ولتاژ، سرج ارسترها در حقیقت سوپاپ‌های اطمینانی هستند که در حالت عادی و زمانی که اختلاف پتانسیل موجود در مدار ثابت و استاندارد است، با وجود حاضر بودن بر سر راه جریان منفعل عمل کرده و عملاً تأثیر قابل توجهی ندارند، اما به محض پیدا شدن نخستین بارقه‌های تغییر ولتاژ یا اعمال ناگهانی آن به تعدیل یا منحرف کردن کلی مدار می‌پردازند .

چنانچه کابل‌های برق را به یک رود و جریان برق را به آبی روان تشبیه کنیم، سرج دقیقاً حکم همان سیلابی را دارد که مجاری پیش روی خود را تخریب کرده و موجب بروز خسارتی‌هایی فراوان می‌شود . این در حالیست که سرج ارستر بسان یک کانال موازی که در حالت عادی کاربرد خاصی ندارد بخش اضافی این جریان را به سمت خود کشیده و بدین ترتیب به طریقی کنترل شده آن را دفع می‌نماید .

آیا نصب سرج ارستر برای همه سازه‌ها لازم است ؟

به طور کلی پاسخ این سوال منفیست، چرا که احتمال برخورد صاعقه با همه ساختمان‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز این مشکل یکسان نیست ؛ با این حال از آنجایی که احتیاط شرط عقل بوده و یا حراست از سازوکارهایی مانند سرورهای کامپیوتری در برابر این تهدید‌ها برای عده‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است، از سرج ارستر در موارد گوناگونی استفاده می‌شود .

در همین رابطه لازم به ذکر است که علاوه بر برخورد صاعقه به یک سازه یا شعاع 2 کیلومتری آن، ضربات سوئیچینگ و اتصال کوتاه شبکه از جانب کابل ورودی در ساختمان، تخریب بنا یا آتش‌سوزی در آن، فقدان منابع تغذیه دستگاه‌های الکتریکی داخل ساختمان، سوختن موتورهای الکتریکی و تجهیزات مخابراتی و شبکه های کامپیوتری نیز می‌تواند موجب بروز این مشکلات شود .

انواع سرج ارسترها

همانطور که گفته شد این محصولات دارای حد مشخصی هستند که ولتاژ بیشتر از آن را دفع کرده و کمتر از آن را از خود عبور می‌دهند . در همین رابطه مثلاً اگر آستانه فعالیت یک سرج ارستر 300 ولت باشد، اگر اختلاف پتانسیلی 200 ولتی نیز از آن عبور کند هیچ عکس العملی از خود نشان نداده و آن را دفع نمی‌کند . این در حالیست که با عبور این ولتاژ، سلامت تجهیزی در مدار که ولتاژ فعالیتیش 150V است به مخاطره افتاده و احتمالاً می‌سوزد .

با عنایت به این توضیحات وجود متوالی چندین سرج ارستر مشابه در مدار هم شاید کمکی به حفظ سلامت تجهیزات برقی ما نکند، چرا که ممکن است سرجی خطرناک اما کمتر از توان آن‌ها از میانشان عبور کند . به همین دلیل لازم است تا این محصولات دارای توان‌هایی به شکل پلکانی بوده و در چند مرحله تعدیل یابند که این مهم به پیدایش مدل‌های مختلف قيمت سرج ارستر  منجر شده است .

در همین رابطه این محصولات در کلاس‌های مختلفی عرضه می‌شود که به ترتیب می‌توان گفت که انواع سرج ارستر چیست ؟

• کلاس B یا تایپ І
• کلاس c یا تایپ ІІ
• کلاس B+C یا تایپ ІІ + І
• کلاس D
• ارستر دیتا و مخابراتی
• فتوولتاییک
• اسپارک گپ