محاسبه سرج ارستر : همواره در روند طراحی و تولید یک وسیله برقی یا مداری الکترونیکی دو عامل مهم تأثیرگذارند که سبب می‌شوند تا برای انتخاب قطعات مورد نظر نیازمند انجام محاسباتی دقیق باشیم :

• نیاز کارفرما
• بودجه انجام این کار

در همین رابطه فرض کنید که قصد گردآوری یک رایانه شخصی را داریم ! با عنایت به مقدمه فوق در وهله اول باید ببینیم که کارفرمای ما در چه حوزه‌ای فعالیت داشته، قرار است از این محصول چه استفاده‌ای نماید و وجود چه قطعاتی در این دستگاه ضروریست .

بدیهیست که با بررسی این نیازمندی‌ها گزینه‌های فراوانی به عنوان مادربرد، کارت گرافیک و صدا، پاور، سیستم کولینگ و … مطرح می‌شوند که هریک به خوبی از پس برآورده کردن نیازهای مذکور برمی‌آ‌یند؛ اما نکته اینجاست که پول به عنوان بزرگترین محدود کننده خرید این اجازه را به ما نمی‌دهد که هرآنچه که می‌خواهیم انتخاب کنیم .  در نتیجه لازم است تا از میان گزینه‌های مورد قبلی اقتصادی‌ترین آن‌ها را برگزیده، خریده و استفاده کنیم .

زمانی که در خصوص سامانه‌های صاعقه گیر الکترونیکی صحبت می‌کنیم نیز به نحوی از این قانون نانوشته تبعیت می‌کنیم، یعنی جایی که سیستم‌های گران‌قیمت و تجهیزات پرشمار قادر به حراست از ساختمان مورد نظرمان یا افراد و تجهیزات داخل آن بوده اما به دلیل هزینه‌های سنگینی که روی دست کارفرما می‌گذارند ملزم به انتخاب بهینه‌ترین حالت آن (رفع نیاز حداکثری و هزینه حداقلی) بواسطه محاسبه سرج ارستر هستیم .

در نتیجه این سلسله محاسبات سبب می‌شود تا سیستمی را برپا سازیم که علاوه بر حراست کامل از سیستم‌های تحت پوشش خود در برابر تغییرات ناگهانی ولتاژ، گرانترین نوع خود نیز نبوده و از این نظر هم برای کارفرما مقرون بصرفه باشد .

محاسبه سرج ارستر

کلاس SPD

می‌دانیم که همه سرج ارستر ها شبیه دیگری نبوده و علاوه بر تفاوت‌هایی که در تولیدات کمپانی‌های مختلف می‌بینیم، خروجی یک کارخانه (مثلاً سرج ارستر OBO ) نیز دارای تنوع بوده و با داشتن کلاس‌های تست ضربه مختلف در جایگاه‌های متفاوت نیز به کار می‌روند .

سرج ارسترها بر اساس استاندارد IEC دارای 3 کلاس اصلی بوده که بر اساس همین تفاوت‌ها نیز قیمت‌گذاری می‌شوند . این مجصولات که با نام‌هایی نظیر «تست کلاس I، تست کلاس II و تست کلاس III» ، « T۲، T۱ و T۳» ، « CAT A. , CAT B. , CAT C» و «  C , B و D» نامگذاری می‌شوند، گاهی دارای دو کلاس مختلف بوده که سبب می‌شود تا در جایگاه‌های متفاوت مورد استفاده قرار گیرند .

آیا در صورت داشتن بودجه‌ای نامحدود ، می‌توان از سرج ارستر کلاس I در تمام مسیر استفاده کرد ؟

خیر، در محاسبه سرج ارستر پاسخ منفیست!

سرج ارسترهای کلاس I می‌توانند در برابر جریان‌های پر انرژی صاعقه در بالا دست مدارهای تغذیه مقاومت کنند، یعنی مقابله با مقادیر بزرگ ولتاژ در خط مقدم! این در حالیست که شاید در سطوح پایین‌تر سرجی از آن عبور کند که برای این قطعه تهدیدی نبوده و حساسیتی روی آن وجود نداشته باشد اما به سخت‌افزارهای ماورای آن آسیب بزند، در نتیجه لازم است تا برای مراقبت از محصولات حساس‌تر از نمونه‌های ضعیف‌تر (مثلاً SPD کلاس تست III در فاصله حداکثر ۱۰ متری تجهیزات حساس) استفاده کرد .

در این تقسیم‌بندی‌ها اگرچه می‌توان برخی محصولات را در جایگاه غیر تخصصیشان استفاده کرد، اما یکی از پیامدهای این کار از بین رفتن نمونه‌های کم ظرفیت در سطوح بالا یا عدم توانایی کنترل سرج وارده به سیستم در مقیاس‌های خرد و جزئی‌تر است که به خود محصول آسیب می‌زند . در نتیجه اینکه عدم محاسبه سرج ارستر به بروز خسارات مالی منجر می‌شود .

در تکمیل توضیحات فوق جای دارد مجدداً به این نکته اشاره کنیم که برقگیر کلاس I مناسب موقعیت‌هایی با ریسک عبور مستقیم جریان صاعقه بوده و مثلاً بر سر راه خطوط برق و دیتایی که از بیرون ساختمان مجهز به سیستم حفاظت صاعقه است نصب می‌گردند . این در حالیست که کلاس‌های II و III برای عبور جریان‌های محدودتر مناسب بوده و مناسب مصارفی نظیر تابلوی توزیع پایین دست یک SPD کلاس I می‌باشد .

سلسه مراتب در عمل‌ کردن محصولات

گاهی در یک فیدر برق یا دیتا از چند سرج ارستر با ظرفیت‌های مختلف استفاده می‌شود که هدف از این کار تعدیل یکباره انرژی وارد شده به سیستم می‌باشد . در همین رابطه پرواضح است که این محصولات از کلاس‌های مختلفی بوده که بتوانند اثر مرحله قبلی خود را خنثی کنند . با توجه به اینکه ممکن است SPD های کم ظرفیت‌تر زودتر عمل کنند، سوختن آن‌ها حتمیست! در نتیجه لازم است تا از ایجاد هماهنگی توسط کوردینیشن بین آن‌ها اطمینان حاصل کنیم .